Χαρακτηριστικά και ετυμολογική προσέγγιση τοπωνυμίων Κατούνας

 

Χαϊδεύοντας την ιστορία ενός τόπου δημιουργείτε το  κριτήριο , αν το  μοντέλο της κοινωνικής ανάπτυξης είναι λαθεμένο ή όχι

 

ΈΝΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΟ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΟΦΕΙΛΕΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ:

ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΤΟΥ ΧΡΗΣΗ

Αγραπιδούλια = Αντιστοιχεί στο άγρια αχλαδιά, μπορεί να αναφέρεται και στο φυτό γκορτσιά. Απιδιά (αχλαδιά )
( Γεωργική στατιστική Κ . Κατούνας 1972 ) Αχλαδιές 1450 δέντρα σε παραγωγική ηλικία συγκομιδή ετήσια 25.000 κιλά

Αλώνια = Το αλώνι είναι στρογγυλός επίπεδος χώρος που χρησιμοποιείται για το άλεσμα των δημητριακών (σιτάρι, κριθάρι,κλπ)
Τα αλώνια κατασκευάζονται σε ανοιχτά μέρη, υψώματα ή ρεματιές, σε μέρη δηλαδή όπου φυσάει δυνατός αέρας και βοηθάει στο λίχνισμα. ( προαύλιος χώρος δημοτικού σχολείου Κατούνας )
214 Στρέμματα αροτραίων εκτάσεων , ποτιζόμενων 72 ( Γεωργική στατιστική Κ . Κατούνας 1972 )

Αμπέλι = Σύνολο καλλιεργούμενων σταφιδαμπέλων στην κοινότητα Κατούνας 253 στρέμματα . Παραγωγή 15.000 κιλά βρώσιμων και 35.000 κιλά προς οινοποίηση ( Γεωργική στατιστική Κ . Κατούνας 1972 )

Αμυγδαλιά =
Υπήρχαν 2550 δέντρα αμυγδαλιών σε παραγωγική ηλικία , με συγκομιδή 3.000 κιλά καθαρός καρπός αμύγδαλα ( Γεωργική στατιστική Κ . Κατούνας 1972 )

Άνω Παλιομάντρια = Μαντρί εγκατάσταση για την παραμονή ενός κοπαδιού αιγοπροβάτων
( Κτηνοτροφική στατιστική Κατούνας 1970 )
175 πρόβατα, 180 αίγες, 170 αρνιά, και 150 Κατσίκια
Παραγωγή 3.200 κιλά τυρί μαλακό ,180 κιλά βούτυρο , 800 χγρ μαλλί , 180 τεμ. Δέρματα
Κρέας από σφραγισθέντα ζώα εντός κοινότητας 2550 κιλά από αρνιά – 1800 κιλά από κατσίκια και – 2400 κιλά από πουλερικά

Λινοβρόχια = Μεγάλος λόμπος (βαθούλωμα στό ἔδαφος πού κρατάει νερό ) φτιαγμένος ή διαμορφωμένος για συγκεκριμένο σκοπό: το βρέξιμο του λιναριού.

Μελισσόκηπα
Τόπος Εκτροφής μελισσών
Καταγραφή 1970 , Σύνολο κυψελών 45 , παραγωγή μελιού 400 κιλά

Παλιοπερίβολα = κήπος με λαχανικά και καρποφόρα δέντρα ή περιφραγμένος χώρος στον οποίο καλλιεργούμε κυρίως δέντρα
(Δενδρώδεις καλλιέργειες 1972) ,Λεμονιές 1019 δέντρα ( Παραγωγή 40.000 χγρ λεμόνια)-Πορτοκαλιές 800 δέντρα ( 38000 χγρ πορτοκάλια ) – Μηλιές 1888 δέντρα ( παραγωγή 16.000 χγρ ) – Κυδωνιές 550 Δέντρα ( Παραγωγή 6.000 χγρ ) κ.α

Παλιόρογκα =Είναι τα χωράφια που έχουν προκύψει από καμένο δάσος· το ρήμα είναι ρογκίζω και χρησιμοποιείται επίσης όταν καίμε τα καλάμια και τα χόρτα του θερισμένου χωραφιού ως προετοιμασία για τη νέα σπορά. Η λέξη ετυμολογείται από το αρχαίο όρογχος

Παλιοφ’τιες = Φυτείες το σύνολο των καλλιεργούμενων φυτών σε μια έκταση

Φακίστρα = τόπος σπαρμένος διὰ φακῆς, σανὸς ἐκ φυτευμάτων φακῆς

Λιβαδάκι = λιβάδι έκταση που καλύπτεται από χαμηλή βλάστηση, κυρίως χορτάρι, κατάλληλη για βόσκηση
Γεωργική Παραγωγή 1972 , Βρώμη 4.800 χγρ, καλαμπόκι 4.800 χγμ , σανό -τριφύλλι 4.400 χγρ , Κοφτολίβαδα , στρέμματα 90, παραγωγή 9.000 χγρ

Λινόξυλα = Τα ξερόκλαδα και τα άχυρα που μένουν μετά το κοπάνισμα τού λίνου και χρησιμεύουν ως προσάναμμα.

Παρασπόρια =Μικρή σπορά. Όταν κάποιος έδινε τα χωράφια του μισακά ή τριτάρικα και ήθελε παράλληλα να “ημερέψει” κι ένα κομμάτι γης που ήταν ως τότε ακαλλιέργητο, έλεγε στο σέμπρο του: “Πάρε κι αυτό το κομμάτι, ημέρεψέ το και ό,τι κάμεις όλο δικό σου”. Αυτό το κομμάτι γης το ΄λεγαν παρασπόρι.

Κήπος = ( Λαχανοκομικά είδη καταγραφή 1972 ) σύνολο καλλιεργούμενων στρεμμάτων 135
Λαχανικά 6000 Κιλά , – Κουνουπίδια 5800 Κιλά ,- Κρεμμύδια Ξερά 4000 Κιλά , – Σκόρδα Ξερά 1200 Κιλά – Ντομάτες Ποτιστικές 240.000 Κιλά – Αγκινάρες 6000 Κιλά
Πατάτες 56 στρέμματα , παραγωγή 21.800 κιλά κ.α

Σ’ ΕΝΑ ΚΑΤΕΞΟΧΗΝ ΓΝΩΡΙΣΜΑ ΤΟΥ

Αλαβντάνα =

Αλογομάντρια = Μαντρί για ζώα
( Γεωργική στατιστική Κ . Κατούνας 1972 ) Ίπποι 36 , ημίονοι 2 , Όνοι 30

Αμπροσά =

Αναβρισάδα = Μέρος της γης από όπου αναβλύζει νερό

Αρκολαγκάδα = Λαγκάδα (μεγάλο λαγκάδι) , στενή κοιλάδα ανάμεσα σε υψώματα, με πλούσια βλάστηση

Βάραγκας = «χάσμα γης, βόθυνος, βούθουλας» Γεράσιμος Γρηγόρης (1907-1985) Κι ο βαθύς βάραγκας, αγέρωχος, το λόγγο αντροκαλιέται

Βαλαριά = βαλάρω σκάβω τη γη βαθιά, ξεχωνιάζω

Βαρκά = (βάλτος, τέλμα): Ένα μέρος σχεδόν επίπεδο με λίγη χλόη και βούρλα. Αναβλύζουν νερά σε μικρή ποσότητα και μεταβάλλουν τον τόπο σε βάλτο Η αρκετά γνωστή λέξη ‘βαρκό’ δηλώνει το έλος (‘βαρικός’-‘βαρικό’ σημαίνει χώμα-βαρύ λόγω υγρασίας).

Βιγλί = βιγλίζω [ παρατηρώ από ψηλά. (επέκτ.) φυλάω σκοπός. βίγλα σκοπιά, παρατηρητήριο σε ψηλή θέση. (επέκτ.) σκοπός, φρουρός. [ *viglare < λατ. vigilare `κάνω σκοπός΄, vigilia `φρουρά΄]

Βράχα =

Βρόχια = [θηλιές που χρησιμοποιούνται για την παγίδευση πουλιών ή μικρών θηραμάτων, θέλγητρα που οδηγούν σε ερωτικούς δεσμούς]

Βύδεσμα = Βαθούλωμα με νερό ( Μία από τις ιστορικές πηγές του χωριού )

Γαιδουροχώραφα =

Γεφύρι =

Δέσση =

Δραγατσούρα = λόφος παρατήρησης αγροφυλάκων ( Δραγάτης (Ἀλ. Β. drega, δράσσω; ἄνδρα ἄγω;) = ὁ συλλαμβάνων παρανόμως βόσκοντα ζῷα ἢ ἀγροκλέπτας ἀγροφύλαξ. )

Κάτω Βράχα =

Κάτω Παλιομάντρια = χωράφια µε σημάδια ότι κάποτε ήταν εδώ μαντρί.

Κουρνιαχτό =

Κοντρί = Σημαίνει ογκόλιθος, ογκώδης (μεγάλη) πέτρα. (Σχετική και η λέξη “κοτρώνι, κοτρώνα, μέλας λίθος

Κ’λούρι = λίθινος τοίχος ύψους δύο έως τεσσάρων μέτρων με τριγωνικό “σαμάρι” στην επίστεψή του που περιέκλειε περιβόλια, υποστατικά, εκκλησίες,, νεκροταφεία, κήπους σπιτιών

Κλείσματα = Η ονομασία του πρέπει να προέρχεται από την ιταλική λέξη “Chiuso” (= Κλειστό, περιφραγμένο) ή από το αρχαϊκό ρήμα “Κλίνω” (= γέρνω), που περιγράφουν τη δόμηση του

Κοιλάδα Του Έρωτα = Περιοχή στη Λυγιά

Λαγκαδάκια = Μικρά ρυάκια με τρεχούμενο νερό

Λαγκαδιά = Στενή κοιλάδα ανάμεσα σε υψώματα, με πλούσια βλάστηση

Λίμνη = Περιοχή της Λυγιάς με Σούδες ( Αποχετευτικό αυλάκι ) με άφθονο νερό

Λάκκα = λακάω και λακίζω φεύγω τρέχοντας για να αποφύγω κάποιον κίνδυνο.

Μ’σοαχη =

Μ’σονήσι = Περιοχή στη Λυγιά , μικρός λόφος πολλή κοντά στη θάλασσά

Μποχόλακας = Μποχὸς (ἀποχέω,) = θολότης Αυλάκι με θολά παλιόνερα

Μυλος ή Μύλος του Σάντα = Νερόμυλος

Παλιολαίνα = Λαίνα η στάμνα, πήλινο δοχείο μεταφοράς νερού στο σπίτι

Παλιόστανη =

Πέτρα = Περιοχή της Λυγιάς , βραχώδες μέρος που βρέχετε από θάλασσα

Πηγάδια = Ονομασίες δημοσίων πηγαδιών Κατούνας = Π’γάδι Φρυά , π΄γάδι σπ΄λιάς , πηγ’δι κ’κίστρας , π’γάδι βρυσούλας

Πηγαδούλια =

Πηλός = περιοχή με αργιλώδες υλικό, σε μορφή εύπλαστης λάσπης, που χρησιμοποιείται στην κατασκευή κεραμικών

Παλιάλωνο = παλιό αλώνι

Στεριανές = περιοχή κοντά σε ποτάμι ( Στέρεα στεγνή στεριά )

Τρύπες =

Φάρμα = Αγρόκτημα
( Γεωργική στατιστική Κ . Κατούνας 1972 ) Όρνιθες 1200 ζώα
Παραγωγή 130.000 αυγά ετησίως

Χαλιάς = Επιφάνεια πλαγιάς με συνήθως μεγάλη κλίση, γεμάτη χαλίκια και μικρές κατά κανόνα πέτρες που είναι περισσότερο ή λιγότερο ασταθής για να βαδίσει κανείς επάνω της

Χλιοπ’γάδι = Το «Χλιο»: Η λέξη «χλιο» προέρχεται από τη φράση «Χλιο νερό» (=χλιαρό νερό), λόγω του ότι το θειούχο νερό που βγαίνει στο μέρος έχει μια σταθερή θερμοκρασία, ψηλότερη από το νερό του ποταμού.

Χαλέπεδα = “;) = ἐρείπιον, ἠρημωμένον ἀκίνητον. Δυο λέξεις. Η πρώτη Αλβανο-τούρκικη (χαλές που θα πει αποχωρητήριο), από δω και χάλι, χάλια. Και η ελληνική πέδον (το εδαφος).

Σκάλα Τ’ραχη =

Σκάλες = Αναβαθμίδες ή αναβαθμοί, κοινώς πεζούλες, είναι τα τεχνητά οριζόντια εδάφη που δημιουργήθηκαν από τον άνθρωπο πάνω σε επικλινείς εκτάσεις, με σκοπό την καλλιέργεια. Η αντιστήριξη γινόταν, συνήθως, με απλούς αναλημματικούς τοίχους, κατασκευασμένους με απλή ξερολιθιά, δηλ. με πέτρες ακατέργαστες ή ελάχιστα πελεκημένες, χωρίς χρήση συνδετικού κονιάματος .

Στάνη  = περιφραγμένος χώρος που χρησιμοποιείται για τη φύλαξη των κοπαδιών, κυρίως αιγοπροβάτων

Σε Ονόματα Ζώων Και Φυτών

Βουρλάκι = περιοχή με βούρλα ( Υγρότοπος ) (βοτανική) ποώδες αειθαλές υδρόφιλο φυτό του γένους Juncus, με κυλινδρικό βλαστό και φύλλα μακρόστενα και συνήθως κυλινδρικά επίσης· τα άνθη του είναι μικρά, και από τα φύλλα του φτιάχνονται καλάθια

Δάφνη = Η δάφνη (επιστ.: δάφνη η ευγενής, laurus nobilis) είναι αρωματικό φυτό της οικογένειας των δαφνοειδών. Ανήκει στο γένος Δάφνη. Στην Ελλάδα απαντάται και αυτοφυής.. Μόνο από την Ελλάδα εξάγονται περί τους 200 τόνους ετησίως.

Καλάμι = Περιοχή με καλαμιά

Καλαμ’σάνια = Περιοχή με καλαμιά κοντά στην ακροποταμιά

Κοκορεφτιά = Δενδρώδης θάμνος που φύεται μόνος του σε λόγγους και δασώδεις περιοχές. Το ξύλο της είναι ακατάλληλο για ξυλουργικές εργασίες: είναι κούφιο, ελαφρό και εύθραυστο. Το άνθος της βαμβακοειδές, λευκό και τριχοειδές. Τα φύλλα της πράσινα σε χρώμα λαδί. Από τη φλούδα των μικρών βλαστών της κοκορεφτιάς τα παιδιά (τον καιρό εκείνο) έκανα τσαμπούνες, χαρακώνοντας κυκλικά τη φλούδα που έβγαινε έτσι σε σχήμα μικρών σωλήνων.

Κουκίστρα = αγρός φυτευμένος με κουκιά, η ρίζα του κουκιού απεξηραμμένη για σανό.
Παραγωγή Κατούνας 1972 , κουκιά 6 στρέμματα 1800 κιλά

Μυρτερά = Μερτιά , ο θάμνος μύρτος  ή μυρσίνη, μερτσίνα, μυρτιά.

Μυρτιά = Μερτιά = ο θάμνος μύρτος  ή μυρσίνη, μερτσίνα, μυρτιά.

Μπον’μυρτιά =

Ξηρό Ρ’πάκι = ρουπάκι (τό): δρῦς. Το ξύλο που χρησιμοποιείται για πολύ ανθεκτικές ξυλοδομές, όπως στους σκελετούς των ξυλόδετων σπιτιών της Λευκάδας, για εξωτερική επένδυση των σπιτιών με “δέντρινες” σανίδες, για υποστυλώσεις σπιτιών

Παλιοβρί = Οβρυα το φυτό βρυωνία ή βρυανιά, κοινώς αγριόκλημα, άγριο αμπέλι.Μοιάζει με περιπλοκάδι και φυτρώνει σε ακαλλιέργητα και θαμνώδη μέρη. Οι τρυφεροί βλαστοί της τρώγονται ως αγριολάχανο και είναι νοστιμότατοι.

Παλιούρια = Παλιούρι ακανθώδης θάμνος, παλιούρος ο ακανθώδης

Ρουπάκι = ρουπάκι (τό): δρῦς. Το ξύλο που χρησιμοποιείται για πολύ ανθεκτικές ξυλοδομές, όπως στους σκελετούς των ξυλόδετων σπιτιών της Λευκάδας, για εξωτερική επένδυση των σπιτιών με “δέντρινες” σανίδες, για υποστηλώσεις σπιτιών

Συκιές = περιοχή με συκιές ( γεωργική καταγραφή Κατούνας 1972 ), 650 Συκιές 10.000 κιλά σύκα

Τραγολιά = Μικρόκαρπη ποικιλία ελιάς Το δένδρο είναι μέτριας ανάπτυξης. Ο καρπός έχει μέσο βάρος 2,4gr. Η σχέση της σάρκας προς τον πυρήνα είναι 6/1 και η περιεκτικότητα του καρπού σε λάδι είναι γύρω στο 27,5%.
Περιφερια Κατούνας καταγραφή 1972 . Αριθμός ελαιόδεντρων σε παραγωγική ηλικία 46.000 ρίζες, παραγωγή 800.000 κιλά

Χελώνα

Σε Ονόματα Θεών, Αγίων

Αγ Παρασκευή = Εξωκλήσι – Νεκροταφείο λοιμωδών ασθενειών

Αι Θανάσης = Περιοχή νεκροταφείου

Αι Νικόλας = Εξωκλήσι

Ασώματος = το τοπωνύμιο Ασώματος παραπέμπει στον αρχάγγελο Μιχαήλ

Λαγκάδι Αγ’Αντριός = στενή κοιλάδα ανάμεσα σε υψώματα, με πλούσια βλάστηση

Μαντόνα = Παναγία στα ιταλικά

Σε ονόματα ιδιοκτητών

Αρβανίτη Βρύση

Βαγενά Ρόγκι =Είναι τα χωράφια που έχουν προκύψει από καμένο δάσος· το ρήμα είναι ρογκίζω και χρησιμοποιείται επίσης όταν καίμε τα καλάμια και τα χόρτα του θερισμένου χωραφιού ως προετοιμασία για τη νέα σπορά. Η λέξη ετυμολογείται από το αρχαίο όρογχος

Γαβρολέικα

Γιοχάλα = Όνομα Γιοχάλας ( Κατά την ανταλλαγή πληθυσμών με την Πρέβεζα 1790 )

Γιωργάκη Λαγκαδιά = στενή κοιλάδα ανάμεσα σε υψώματα, με πλούσια βλάστηση

Γρι

Σμαίλια = Ισμαίλενα τούρκικο θηλυκό όνομα ( Τούρκοι που απέμειναν το 1864 )

 

Ζ’μλάκι

Καλημέρη

Καλκάνι

Καλογήρου

Καμπανά

Καρατζόλη

Κοιλάδα Του Έρωτα

Ματς’καταρόγκια =Ματσούκα ρόγκια

Μιχελή

Μπελνίκου

Κολοβού

Κολυβά

Παλούμπη

Παπαδεμπλά = Παπά Δημουλά

Τζάνετ Λαγκαδιά

Χατζόγλη

Φλωκαλάτα

Σε οποιαδήποτε άλλη θέση ή γνώρισμα

Λαχίδια = Λαχίδ(ι) (λάχος, λαχνός ) = μερίδιον, μικρὸν τμήμα καλλιεργησίμου γής προελθὸν ἐκ κληρονομικής διανομής

Μαυρί =

Μπαγατά =

Μπούρζες = ΜΠΟΥΡΖΙ Ενετική ονομασία “Μπούρτζι” Πιθανόν εξυπηρετούσε ολιγάριθμη φρουρά ή χρησίμευε ως τόπος καταφυγίου των κατοίκων της περιοχής σε περιόδους ανασφάλειας
‘Ομπολος

Πνακά = [Κρήτη] Μονάδα χωρητικότητας σιτηρών, το 1/2 του μουζουριού. [Σκιάθος] Μονάδα μέτρησης επιφανείας καλλιεργήσιμων χωραφιών.

Σέμπρικα = Σέμπρος – α / ὁ, ἡ/ (Ἰ. severo, scevro, Sl. σέbρy) = ἐμφυτευτής ἐμφυτευτής, ἐπίμορτος καλλιεργητής, κολλῆγος.
“Συνέταιρος γεωργού”. Κατά τον Ανδριώτη κ.ά. σλάβικο sebru.

Τερπακιονα =

Τρικλίνια = Την εποχή της υστερορωμαϊκής και της παλαιοχριστιανικής περιόδου, το τρικλίνιο ήταν η κύρια αίθουσα μιας πολυτελούς κατοικίας και όνομαζόταν έτσι μέχρι τον 12ο αιώνα
Φράξα

Χλεμούτσι = Φράγκικα το φωτεινό βουνό

ΠΗΓΕΣ
Ιστορικό Αρχείο Κοινότητας Κατούνας
https://lexikolefkadas.gr
Πανταζή Κοντομίχη, Λεξικό του Λευκαδίτικου γλωσσικού Ιδιώματος, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2005
Γαζής Π. Ηλίας, Το γλωσσάρι της Λευκάδας, Λευκάδα 1993
Χαρά Παπαδάτου – Γιαννοπούλου, Τεχνικές Ευσταθείας της Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής και Λεξικό Ιδιωματικών Οικοδομικών Όρων της Λευκάδας, Λευκάδα 2014